Witaminy to substancje biokatalityczne, niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów życiowych związki chemiczne, których organizm nie potrafi sam wytworzyć i które w związku z tym musi uzyskiwać z zewnątrz z pokarmu. Dostarczane są człowiekowi z pokarmami w postaci gotowej lub jako prowitaminy; niektóre witaminy mogą być syntetyzowane w jelitach przez symbiotyczną florę bakteryjną. Chemicznie witaminy stanowią bardzo niejednorodną grupę związków, które są na ogół drobnocząsteczkowe, mimo to pewne z nich ulegają łatwo inaktywacji cieplnej. Ze względu na rozpuszczalność rozróżnia się witaminy rozpuszczalne w wodzie (grupa witamin B i witamina C) oraz rozpuszczalne w tłuszczach (witaminy A, D, E, K, F). Biorą udział w regulacji metabolizmu jako koenzymy lub związki macierzyste do ich syntezy. Biologiczne działanie może być zablokowane przez antymetabolity (chem. podobieństwo). Brak, niedobór lub nadmiar różnych witamin może być przyczyną chorób (awitaminozy, hipo- i hiperwitaminozy).


WITAMINA A
Witamina A (akserofotol), powstaje w przewodzie pokarmowym z prowitami, którymi są karoteny dostarczane w pokarmach roślinnych (marchew, pomidory, papryka). Gotowa witamina A znajduje się w wątrobie, tranie, maśle i żółtku jaj. Dzienne zapotrzebowanie 0,8 - 1,2 mg. Ginie pod wpływem temperatury, powietrza i światła.

Sposób działania:witamina ochronna dla nabłonka ocznego, przeciwdziała kurzej ślepocie i wadom wzroku, uodparnia przeciwko chorobom dróg oddechowych, dba o mocne kości, zdrowe zęby, skórę i włosy, a także odnowę komórek i konserwację błon biologicznych, neutralizuje wolne rodniki, pomaga przy leczeniu trądzika, wrzodów trawiennych i nadczynności tarczycy.

Objawy niedoboru:kurze ślepota, sucha, zrogowaciała, łuszcząca się skóra, złuszczająca się błona śluzowa, zaburzony wzrost kości, próchnica zębów, zwiększona podatność na infekcje, częste zmęczenie, bezsenność, depresje, wysychanie oczu, zaburzenia zmysłów smaku, węchu i słuchu, zmiany w rogówce.

Występuje w:tranie, wątrobie wołowej i cielęcej, marchwi kapuście włoskiej, szpinaku, morelach, śliwkach, żółtku, mleku, maśle i w zielonych częściach roślin.


WITAMINA B1

Witamina B1 (tiamina, aneuryna), w organizmie człowieka ulega fosforylacji, dając koenzym zwany kokaroksylozą, który bierze udział we wprowadzaniu kwasu pirogronowego do cyklu Krebsa. Jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury i enzymów utleniających, niszczy ja soda. Rozpuszczalna w wodzie. Dzienne zapotrzebowanie: 1,7 - 2,0 mg.

Sposób działania:wchodzi w skład ważnych enzymów regulujących przemiany metaboliczne węglowodanów, wzmacnia układ nerwowy, mięśnie i serce, pobudza wzrost, podtrzymuje funkcje organów i tkanek. Zalecana przy zapaleniu nerwów obwodowych i nerwobólach zaburzeniach krążenia przy braku łaknienia i okresach rekonwalescencji.

Objawy niedoboru:osłabienie uwagi i koncentracji, niepamięć, zaburzenia układu krążenia, zapalenia i porażenia nerwów, brak apetytu, schorzenia naczyń wieńcowych, osłabienie mięśni.

Występuje w:drożdżach, wątrobie, chlebie razowym, nasionach roślin strączkowych, mleku i jajach, kawie, płatkach owsianych, kaszy, otrębach, rybach, jest również syntetyzowana w przewodzie pokarmowym człowieka przez bakterie.


WITAMINA B2

Witamina B2 (ryboflawina), w organizmie człowieka wchodzi w skład koenzymów - oksydoredukatz (m.in. dwunukleotydu flawinoadeninowego), biorących udział w utlenianiu biologicznym; odgrywa role również w biocemicznych przemianach w siatkówce. Jest oporna na gotowanie, lecz łatwo ulega inaktywacji pod wpływem światła. Znajduje się w drożdżach, wątrobie, w mleku(laktoflawina), w jajach (owoflawina) oraz w jarzynach. Dawkowanie mężczyźni: 2,4 - 2,8 mg, kobiety: 1,6 - 2,2 mg.

Sposób działania:odgrywa bardzo ważną rolę przy rozszczepieniu białek, tłuszczów i węglowodanów, wspiera zdolność widzenia, paznokcie, włosy i błony śluzowe, pomaga przy tworzeniu się przeciwciał i czerwonych ciałek krwi, pobudza wzrost, wchodzi w skład enzymów, Stosowana w hipo- i awitaminozie oraz w niektórych typach niedokrwistości.

Objawy niedoboru:zapalenia i schorzenia skóry i błon śluzowych, pęknięcia kącików ust, kruche paznokcie, uczulenie na światło - światłowstręt, łojotok, zajady, zahamowanie rozwoju umysłowego u dzieci.

Występuje w:drożdżach, wątrobie cielęcej, wieprzowej i wołowej, jajachw sałacie, kapuście włoskiej, serwatce i serach, kakao, grzybach, cielęcinie i wieprzowinie oraz w śledziach.


WITAMINA B3

Witamina B3 - niacyna, witamina PP, amid kwasu nikotynowego, nikotynamid. W organizmie człowieka jest prekursorem koenzymów - oksydoreduktaz (m.in. dwunukleotydu nikotynamidoadeninowego), biorących udział w utlenianiu biologicznym. Witamina jest oporna na gotowanie, znajduje się w wątrobie, mięsie, drożdżach, chlebie razowym i jarzynach. Dzienne zapotrzebowanie mężczyźni: 21 - 25 mg, kobiety: 19 - 22 mg.

Sposób działania:budulec wielu enzymów, zapewnia zdolność funkcjonalną układu nerwowego i przewodu pokarmowego, utrzymuje pojemność tlenową krwi przeciwdziałając zlepianiu się czerwonych ciałek krwi, potrzebna do przemiany węglowodanów, tłuszczów i białek.

Objawy niedoboru:szorstka skóra, zmiany śluzowej ust, żołądka i jelit, śliski język, pelagre oraz stany depresyjne.

Występuje w:drożdżach, wątrobie, nerkach, wołowinie, boczku i wywarach miesnychoraz w dorszu.


WITAMINA B5

Witamina B5 dzienne zapotrzebowanie: 5 - 10 mg.

Sposób działania:wspomaga syntezę niektórych tłuszczów; bierze udział w wyzwalaniu energii z węglowodanów, tłuszczów i białek; wzmacnia odporność organizmu.

Objawy niedoboru:wymioty, zwiększona podatność na infekcje, depresja, zmęczenie.


WITAMINA B6

Witamina B6 (pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina, adermina). W organizmie człowieka ufosforylowana pochodna w B6 jest koenzymem - transaminaz oraz niektórych liaz. Jest oporna na ogrzewanie niszczy ją światło. Znajduje się w drożdżach, mięsie, wątrobie, w ziemniakach oraz jarzynach. Dzienne zapotrzebowanie mężczyźni: 2,2 - 2,6 mg, kobiety: 1,8 - 2,2 mg.

Sposób działania:odgrywa kluczową rolę w przebiegu procesów metabolicznych i wykorzystaniu białek i tłuszczów, tworzeniu czerwonych ciałek krwi i przy syntezie niektórych hormonów, wspiera tworzenie się przeciwciał, działa w układzie nerwowym, wspomaga system immunologiczny.

Objawy niedoboru:zmiany na skórze, nadmierne wydzielanie łoju, niedokrwistość, ciężkie zaburzenia metabolizmu białek, nerwowość, osłabienie mięśni, choroby jelit, przygnębienie, zwiększona podatność na infekcje; zaburzenia w pracy wątroby i układu nerwowego, u kobiet nieregularne miesiączkowanie, uporczywe wymioty u kobiet ciężarnych.

Występuje w:zielonych częściach roślin, podobnie jak reszta witamin z grupy B.


WITAMINA B11

Witamina M lub B11 - kwas foliowy, witamina B11, kwas petroiloglutaminowy, witamina krwiotwórcza; niezbędny czynnik wzrostu zwierząt i licznych drobnoustrojów. Bierze udział w syntezie nukleoproteidów i w licznych przemianach chemicznych w organizmie. Ma zastosowanie w leczeniu niektórych postaci niedokrwistości megaloblastycznej. Występuje w drożdżach, jarzynach i w wątrobie, jest też syntetyzowana przez florę bakteryjną jelit. Antymetabolity witaminy są stosowane w leczeniu chorób nowotworowych. Dzienne zapotrzebowanie dorośli: 0,3 mg.

Sposób działania:bierze udział w tworzeniu białek i kwasów nukleinowych, wspomaga syntezę kwasów nukleinowych oraz podział i tworzenie nowych komórek, a także powstawanie czerwonych ciałek krwi, uśmierza ból i pobudza apetyt.

Objawy niedoboru:anemia, śliski język, biegunka, zmiany błony śluzowej w obrębie jamy ustnej, zaburzenia w trawieniu.


WITAMINA B12

Witamin B12 (kobalamina, cyjanokobalamina), budową chemiczną zbliżona do hemu, w którym atom żelaza został zastąpiony atomem kobaltu. Czynnik krwiotwórczy biorący udział w procesach wytwarzania krwi w organizmie. Niezbędna do syntezy aminokwasów i białek szpiku kostnego oraz tworzenia krwinek czerwonych i białych (obok kwasu foliowego). Gł. źródłem są produkty zwierzęce, zwłaszcza wątroba; w niewielkich ilościach jest tworzona w przewodzie pokarmowym przez bakterie z przewodu pokarmowego jest wchłaniana tylko w obecności tzw. czynnika wewn.; stosowana chorobie Addisona-Biermera, leukopenii, niedokrwistościach toksycznych, zapaleniu wielonerwowym, schorzeniach wątroby (marskość, zapalenie wirusowe). Niszczy ja temperatura i światło. Dzienne zapotrzebowanie dorośli: 3 mcg.

Sposób działania:jest koenzym wielu ważnych enzymów, współdziała przy tworzeniu i regeneracji czerwonych ciałek krwi, wzmacnia układ nerwowy, zwiększa wykorzystanie białek, aminokwasów, tłuszczów i węglowodanów, wpływa na zdolność do koncentracji, tworzy materiał genetyczny.

Objawy niedoboru:anemia, zapalenia śluzowej żołądka, przy ciężkim niedoborze nawet uszkodzenie mózgu, degeneracja zakończeń nerwowych, zaburzenia nerwowe.

Występuje w:wątrobie, krwistym mięsie oraz grzybach i drożdżach, i podobnie jak reszta witamin z grupy B.


WITAMINA B15

Witamina B15 (kwas pangamowy, calgam). Związek syntetyczny, sól wapniowa estru kwasu glukonowego i dwumetyloglicyny. Zwiększa przyswajanie tlenu przez tkanki, usuwając objawy nieznacznego niedotlenienia tkanek. Ma także pewne właściwości psychotropowe - zwiększa koncentracje umysłu i zdolność skupienia się, wzmaga aktywność życiową polepsza samopoczucie. Stosowana w miażdżycy (zwłaszcza naczyń mózgowych, wieńcowych, kończyn dolnych), w rozedmie płuc, w przewlekłym zapaleniu miąższu wątroby, w początkowym okresie marskości wątroby, w przewlekłym alkoholizmie, w chorobach skóry. Dzienne zapotrzebowanie nieustalone.

Sposób działania:wspomaga metabolizm białek, stymuluje układ nerwowy i układ gruczołów dokrewnych.

Objawy niedoboru:zaburzenia w "oddychaniu tkankowym".


WITAMINA H

Witamina H (biotyna). Służy do syntezy karboksybiotyny (jednego z koenzymów ligaz) i w ten sposób bierze udział w metabolizmie dwutlenku węgla. Występuje w drożdżach, owocach roślin strączkowych, żółtku jaja i wątrobie. Jest również syntetyzowana przez florę bakteryjną jelit. Dzienne zapotrzebowanie dorośli: 150 - 300 mcg.

Sposób działania:wspomaga metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek, wpływa na zdrowy wygląd paznokci i włosów.

Objawy niedoboru:depresje, bóle mięśni, brak apetytu, zaburzenia przemiany materii, wypadanie włosów, miękkie paznokcie, łojotok, łuszczenie skóry.


WITAMINA PAB

PAB (pabacyd, kwas para-amino-benzoesowy), składnik kwasu foliowego, witamina z grupy B; występuje w drożdżach i w wątrobie. Antymetabolitami są sulfonamidy. Dzienne zapotrzebowanie nieustalone.

Sposób działania:służy bakteriom przewodu pokarmowego do syntezy kwasu foliowego; działa jako koenzym w metabolizmie białek; wspomaga tworzenie się czerwonych ciałek krwi.

Objawy niedoboru:zmęczenie, depresja, nerwowość, niebezpieczeństwo ataku serca, obstrukcja, zaburzenia przemiany materii.


WITAMINA C

Witamina C (kwas askorbinowy), rozpuszczalna w wodzie. U człowieka niezbędna do utrzymania prawidłowego stanu tkanki łącznej (m.in. włosowatych naczyń krwionośnych). Witamina C wzmaga odporność organizmu, bierze udział w wytwarzaniu kolagenu, w niektórych reakcjach utleniania biologicznego, ułatwia przyswajanie żelaza. Występuje w owocach (porzeczki, głóg, owoce cytrusowe), w kapuście i ziemniakach. Jest częściowo niszczona przez gotowanie. Dzienne zapotrzebowanie dorośli:70 mg.

Sposób działania:reguluje i aktywizuje dużą liczbę procesów enzymatycznych w komórkowej przemianie materii, towarzyszy tworzeniu się tkanki łącznej, umożliwia powstawaniu kolagenu, przyspiesza gojenie się ran, wzmacnia odporność organizmu, obniża poziom cholesterolu, neutralizuje wolne rodniki, przyczynia się do ogólnej poprawy formy i złagodzenia symptomów zmęczenia organizmu.

Objawy niedoboru:szkorbut.


WITAMINA D

Witamina D (kalcyferol), witamina rozpuszczalna w tłuszczach; powstaje w organiźmie w skórze z pochodnych cholesterolu pod wpływem promieni nadfioletowych. Pochodne te są przyjmowane z pokarmami jako prowitaminy i gromadzą się w skórze, gdzie pod działaniem światła słonecznego przechodzą w witaminę D. Wzmaga wchłanianie wapnia w jelitach i nasila procesy wapnienia w tkance kostnej. Dzienne zapotrzebowanie dorośli: 10 mcg.

Sposób działania:wpływa na wchłanianie wapnia i fosforu w kościach, a tym samym tworzenie się kości i chrząstek, wspomaga czynności bocznych płatów tarczycy.

Objawy niedoboru:zrzeszotowienie kości, osteoporoza, krzywica i osłabienie tkanki zębowej.

Występuje w:tranie, śledziach, żółtku jaj,drozdżach w innych produktach spożywczych występuje w minimalnych ilościach.


WITAMINA E

Witamina E (tokoferol), rozpuszczalna w tłuszczach. Występuje w warzywach, mleku, mięsie, jajach; prawdopodobnie syntetyzowana przez flore bakteryjną jelit. Nietrwała pod działaniem tlenu niszczy się w krótkim czasie. Niezbędna do prawidłowego przebiegu przemian w tkance mięśniowej. Dzienne zapotrzebowanie mężczyźni: 10 mg, kobiety: 9 mg.

Sposób działania:zapobiega utlenianiu nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin A i C, redukuje zapotrzebowanie mięśni na tlen, zapobiega powstawaniu skrzepów wewnątrznaczyniowych, przyspiesza gojenie się ran, zwiększa skuteczność witaminy A, reguluje metabolizm białek, neutralizuje wolne rodniki, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie gruczołów płciowych. Znajduje zastosowanie przy leczeniu bezpłodności i przy zagrażających poronieniach. Wzmaga wydzielanie mleka i w okresie karmienia oraz stosowana przy osłabieniu wzroku.

Objawy niedoboru:anemia, zanik mięsni, przy dużym niedoborze zaburzenia w syntezie hormonów płciowych.

Występuje w:ziarnach, kiełkach pszenicy, sałacie zielonej, mleku, tranie, oleju lnianym, wątrobie wołowej.


WITAMINA K

Witamina K (filochinon), rozpuszczalna w tłuszczach. Bierze udział w utlenianiu biologicznym oraz wytwarzaniu protrombiny w wątrobie. Występuje w liściach roślin zielonych (kapusta, szpinak), w ziemniakach i wątrobie. Jest także syntetyzowana przez florę bakteryjną. Dzienne zapotrzebowanie dorośli: 300 - 500 mcg.

Sposób działania:przyspiesza krzepnięcie krwi; reguluje prawidłowe wykorzystanie składników mineralnych do budowy kości.

Objawy niedoboru:niedobór występuje wskutek utrudnionego wchłaniania jej przy schorzeniach przewodu pokarmowego, a brak powoduje zwiększona skłonność do krwawień, zmniejszona krzepliwość krwii.

Występuje w:oleju sojowym, szpinaku, kapuście, ziemniakach oraz innych jarzynach liściastych, w pomidorach i orzechach.


WITAMINA P

Witamina P (bioflawonoidy). Dzienne zapotrzebowanie nieustalone.

Sposób działania: uszczelnia układ kapilarny naczyń włosowatych.

Objawy niedoboru: tendencja do krwawych wybroczeń (sińców).


CHOLINA

Cholina Dzienne zapotrzebowanie 500 - 900 mg dziennie.

Sposób działania:ważna dla przewodzenia nerwowego; wspomaga metabolizm tłuszczów.

Objawy niedoboru:może powodować wzrost ciśnienia krwi.


INOZOTYL

Inozytold, dzienne zapotrzebowanie przeciętnie: 1000 mg.

Sposób działania:potrzebny do tworzenia lecytyny.

Objawy niedoboru:obstrukcja, egzema, wypadanie włosów.


tekst pochodzi z :    http://kulturystyka.bydgoszcz.pl/readar … icle_id=39